Nederland zet alles op zes strategische markten

De noodzaak tot deze drastische koerswijziging wordt breed gevoeld in Den Haag. De waarschuwingssignalen zijn al langer zichtbaar: talent en kapitaal dreigen te vertrekken, innovaties blijven achter bij concurrerende naties en de economische afhankelijkheid van andere grootmachten neemt toe. "Als we ook in 2040 aan de top willen staan, moeten we nu durven kiezen," aldus minister Karremans. "Door te investeren in deze zes markten waar we echt het verschil kunnen maken en echt kunnen winnen, versterken we onze veiligheid, economische groei en toekomstige welvaart. Uiteindelijk is het heel simpel: wie niet kiest, verliest."

De ommekeer: van versnippering naar slagkracht

De ministerraad schetst een somber beeld van de huidige situatie. Landen als de Verenigde Staten en China investeren met miljarden in hun nationale industrieën, trekken toptalent aan en bouwen onbetwistbare marktmacht op. Nederland, met zijn beperkte schaal en middelen, kan in deze race alleen winnen door slimme, gerichte inzet van capaciteit. Het nieuwe beleid is daarmee een reactie op de toegenomen geopolitieke spanningen, de krapte op de arbeidsmarkt en de uitdagingen rondom netcongestie, die het land dwingen tot strategische prioritering.

De zes gekozen markten zijn niet willekeurig geselecteerd. Ze voldoen aan een drieledige criteria: (1) economische potentie, (2) strategische economische positionering en (3) bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke opgaven. De focus ligt op terreinen waar Nederland reeds een sterke uitgangspositie heeft, of waar de groeipijnen van de wereld van morgen nieuwe kansen bieden.

De zes speerpunten zijn:

1. Halfgeleiders: Cruciaal voor AI, energietransitie en digitale veiligheid, met een jaarlijkse groei van 8,7%. Nederland is al koploper in niches als quantum en fotonica.
2. Biotechnologie: Met snelle groeimarkten in cel- en gentherapie (15,4% groei) en alternatieve eiwitten (14,1% groei), levert dit nieuwe medicijnen en duurzame materialen.
3. Defensiegerelateerde toepassingen: Dit omvat 6G, radar, lasersatelietcommunicatie en quantum, technologieën die zowel de nationale veiligheid als het maatschappelijk oplossend vermogen versterken.
4. Digitale diensten (met name AI): Met een gemiddelde groei van 16,8% per jaar, een sleutelgebied voor digitale autonomie en toepassingen in zorg, energie en veiligheid.
5. Machinebouw: Dit betreft machines voor agri-food (17,1% groei), MedTech (5,2% groei) en de toonaangevende chipmachines, essentieel voor automatisering en verduurzaming.
6. Innovatieve chemie: Snelle groeiers als biobrandstoffen (21,9% groei) en circulaire, biobased en geavanceerde materialen (27% groei) verminderen fossiele afhankelijkheid.

Programmatische aanpak en randvoorwaarden

De focus op deze markten vertaalt zich in een programmatische aanpak, vergelijkbaar met het succesvolle 'Project Beethoven' voor de halfgeleiderindustrie. Dit betekent een geïntegreerde inzet van middelen en acties, waarbij de overheid een actievere, coördinerende rol aanneemt:

• Mens en middelen: Gerichte programma’s per markt, waarbij capaciteit en financiën worden geconcentreerd daar waar de grootste impact kan worden bereikt.
• Markten uitbouwen: Het versterken van specifieke ecosystemen en het slim stimuleren van de vraag, bijvoorbeeld via strategische inkoop door overheid en EU, om innovaties sneller tot doorbraak te brengen.
• Financiering en randvoorwaarden: Verbeterde toegang tot kapitaal, het verminderen van regeldruk en het bieden van oplossingen voor fysieke knelpunten zoals ruimte, netcongestie en vergunningen.
• Internationale slagkracht: Het actief profileren van Nederland op het wereldtoneel, het aantrekken van buitenlandse investeringen en het intensiveren van deelname aan Europese programma’s als IPCEI’s en Horizon Europe.
• Talent en kennis: Het land profileren als magneet en opleidingscentrum voor technisch en digitaal talent, met gerichte investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek.

De brede economie niet vergeten

Hoewel de schijnwerpers op de zes groeimarkten staan, benadrukt het kabinet dat de rest van het bedrijfsleven niet vergeten wordt. Generieke innovatieregelingen zoals de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) en fiscale regelingen voor verduurzaming blijven bestaan. "We blijven oog houden voor de volle breedte van onze economie en het stevige fundament voor ondernemerschap dat álle bedrijven in Nederland draaiende houdt," licht het ministerie toe. Het ondernemingsklimaat wordt over de gehele linie versterkt door te werken aan betere toegang tot financiering, het oplossen van netcongestie en het zorgen voor voldoende technisch en digitaal talent. Het missiegedreven innovatiebeleid blijft eveneens een instrument om samen met bedrijven maatschappelijke opgaven aan te pakken.

Ambitieuze doelstellingen en volgende stappen

De ambities zijn hoog. Het nieuwe industriebeleid heeft als doel om in 2030 een industrie te realiseren die minstens 15% van het bruto binnenlands product (bbp) vertegenwoordigt. Bovendien moeten de gezamenlijke R&D-investeringen van overheid en bedrijfsleven stijgen naar minimaal 3% van het bbp, een langgekoesterde wens die de structurele kennisbasis moet versterken.

De komende maanden zullen cruciaal zijn voor de verdere uitwerking van de programma’s per markt. Het kabinet staat voor de taak om nu de financiële vertaling te maken, inclusief de afweging over de herverdeling en mogelijke vrijmaking van extra middelen.

Met deze historische koerswijziging kiest Nederland voor een strategie van doortastendheid en focus. Het is een gok, maar een doordachte. De belofte: een veerkrachtige en welvarende economie die klaar is voor de markten en uitdagingen van morgen. De komende jaren zullen uitwijzen of de 'harde keuze' van Karremans en het kabinet de broodnodige slagkracht oplevert om Nederland weer aan de top te positioneren. De inzet is het veiligstellen van de banen, de welvaart en de onafhankelijkheid van de natie.