Nardie Scharenborg, SSC-ICT: ‘Met eigen AI-platform kan Rijksoverheid weer volop meedoen’

Nardie Scharenborg, CTO/CIO bij SCC-ICT.

Het is pas een paar jaar geleden dat ChatGPT werd gelanceerd en binnen weken evenveel gebruikers kreeg als internet in enkele jaren en de smartphone in enkele maanden. Generatieve AI heeft inmiddels een enorme vlucht genomen en wordt voor allerlei zaken gebruikt in alle lagen en niveaus van het bedrijfsleven en de samenleving.

Binnen de Rijksoverheid wordt er echter heel kritisch en voorzichtig met generatieve AI-toepassingen omgegaan, mede omdat er absoluut geen data van de Rijksoverheid naar de publieke cloud mag – vaak geleverd door aanbieders met het hoofdkantoor in de VS. De al aanwezige voorzichtigheid versus Amerikaanse technologiebedrijven is met de onvoorspelbaarheid van de regering Trump nog meer gegroeid.

“En als je een AI-toepassing gebruikt, doe je in feite niets anders dan data in zo’n toepassing opslaan die dan misschien in een publieke cloud belanden”, stelt Scharenborg. “Wij mogen dus niet op deze manier large language models gebruiken. Binnen de Rijksoverheid is het dan sinds januari 2025 ook formeel niet toegestaan om met ChatGPT of Copilot – dat in Microsoft-toepassingen zit – te werken.”

Maar, vervolgt Scharenborg: “Wij zijn een partij die ICT levert aan negen ministeries en daarnaast Rijksbrede IT diensten levert. Daar hoort ook een AI-infrastructuur bij. We zijn misschien niet de meest innovatieve club, maar beseften wel: hier moeten we op voorsorteren. Dus zijn we een jaar geleden aan de slag gegaan met het ontwikkelen en bouwen van een lokaal AI-platform, waar ministeries die een eigen AI-model willen gebruiken, op kunnen landen.”

Lancering vlam

Dit resulteerde in mei 2025 in de officiële lancering van vlam: veilige lokale AI-modellen. De dienst draait veilig in het overheidsdatacentrum (ODC) van SSC-ICT. Bovendien is alles gebaseerd op open source of afkomstig van Europese leveranciers, zodat er geen afhankelijkheid is van leveranciers buiten Europa. Alles is ontwikkeld met behulp van Nederlandse AI-aanbieders.

De dienst bestaat uit drie elementen:

• Een chat-functie vergelijkbaar met ChatGPT en soortgelijke toepassingen, maar dan gevoed met data en prompts die niet verder komen dan het eigen datacenter.
• Een API (Applicatie Programming Interface) die een koppeling biedt tot de modellen die klanten willen gebruiken.
• Search: het snel en effectief kunnen doorzoeken van al die miljoenen overheidsdocumenten.

Scharenborg stelt dat er al veel enthousiasme bestaat bij de diverse ministeries, waarvan Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties launching customer is. Er lopen al zo’n 50 pilots en use cases, zoals een digitale assistent om archieven te doorzoeken. Vanaf 2026 kan SSC-ICT de dienst vlam-chat breder gaan aanbieden aan alle ministeries van het Rijk, ook buiten de negen ministeries die SSC-ICT op dit moment bedient.

Secure en compliant by design

De CTO/CIO benadrukt dat vlam zelf geen LLM is, maar een platform. “Toepassingen ontwikkelen de ministeries op basis van hun behoeften. Wij ondersteunen dat dergelijke toepassingen via vlam op een veilige en makkelijke manier kunnen landen en dat die toepassingen makkelijk geschaald kunnen worden, en compliant- en secure by design zijn. Compliance is heel belangrijk, temeer daar je wilt voorkomen dat een AI-toepassing gaat hallucineren of discrimineren, zoals je zo vaak hoort. Wij hebben een raamwerk om ministeries te ondersteunen met het compliance vraagstuk, want alleen dan kan zo’n AI-toepassing bij ons landen.”

Verder wordt er geprioriteerd welk soort AI-toepassingen het eerst gaan landen op de vlam-infrastructuur. Om te inventariseren waar de meeste behoefte aan is, heeft SSC-ICT na de eerste lancering een mailbox geopend waar ideeën of verzoeken heen toe kunnen worden gestuurd. Verder is geïnventariseerd welke use cases er al waren. “Als iedereen een AI-toepassing wil om archiefstukken te doorzoeken, dan gaan we daar met prioriteit mee aan de slag”, geeft Scharenborg als voorbeeld.

Opschalen

Van de pilots leren SSC-ICT en haar partners ook over optimaal opschalen. Een pilot bij Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties bijvoorbeeld, maakte duidelijk hoe men het beste kan opschalen naar 5.000 gebruikers en daarna 10.000 gebruikers.

“We zullen in het ODC ook moeten opschalen met de benodigde hardware om dit te ondersteunen. Deze pilots geven aan hoe dit het beste kan. En dat is niet gewoon voor 10 miljoen euro aan hardware neerzetten en kijken hoe het dan verder gaat. We zitten regelmatig met Nvidia en andere hardwareleveranciers om tafel om de trends die we verwachten het beste te vertalen naar de mate van opschaling in ons ODC en de bijbehorende tijdslijnen.

Weinig verrassingen

Zo’n 80 procent van de opgehaalde use cases stemde redelijk overeen met de scenario’s die SSC-ICT vooraf met relevante stakeholders en kennispartners heeft opgesteld. Zo is het automatiseren van het doorzoeken van documenten voor een WOO-verzoek (Wet Open Overheid, red.) een must voor elk ministerie. Momenteel kunnen voor één WOO-verzoek tot zes juristen een half jaar bezig zijn.

“Soms zijn er ook toepassingen die we niet hadden verwacht”, schetst Scharenborg. “Zo heeft het Rijksvastgoedbedrijf, beheerder van overheidsgebouwen, een slimme AI-toepassing bedacht voor inkoopprocessen. Zo’n toepassing hadden we bij SCC-ICT nooit zelf kunnen bedenken, omdat we niet in die wereld zitten. Er is nog wel zo’n 20 procent aan dergelijke verrassingen. Momenteel zijn we een soort de facto makelaar van use cases geworden, maar straks zal dat iets zijn dat de CIO Rijk logischerwijze centraal gaat of door anderen laat oppakken.”

Toekomstvast en flexibel

Vlam is op beleidsgebied toekomstvast, benadrukt Scharenborg. “Wet- en regelgeving zal waarschijnlijk strenger worden. Denk bijvoorbeeld aan de AI Act en het Rijksstandpunt generatieve AI. We hebben twee compliance-juristen in dienst die niets anders doen dan dit soort regulering in de gaten houden, maar ook de soms wat vage beleidskaders interpreteren en concretiseren, zodat we daar altijd 100 procent aan voldoen. Ook secure by design is een must. We gaan, als vlam eenmaal draait, via ons SOC aan security operations monitoring doen. Zo werken we volgens het boekje en zijn we aantoonbaar compliant.”

Ook als het gaat om de politieke winden is vlam flexibel genoeg, stelt Scharenborg tot slot. “Die wind kan altijd draaien. Ik sluit niet uit dat we over een paar jaar weer meer mogen met de publieke cloud. Onze architectuur-principes zijn zodanig ontwikkeld, dat we bij wijze van spreken binnen een dag kunnen opschalen richting zo’n publieke cloud. Vlam kan dan gewoon secure en compliant-by-design in een publieke cloud draaien, mocht dat op een gegeven moment weer toegestaan zijn. We hebben geleerd om op nieuw beleid en draaiende winden voorbereid te zijn.”

Over SSC-ICT

SSC-ICT is een van de grootste ICT-dienstverleners binnen het Rijk. De ICT-organisatie telt zo’n 1.400 medewerkers en levert centraal georganiseerde ICT-diensten zoals werkplekomgevingen aan zo’n 58.000 rijksambtenaren van 9 ministeries: Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Buitenlandse Zaken, Financiën, Infrastructuur en Waterstaat, Justitie en Veiligheid, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Asiel en Migratie, en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. SSC-ICT heeft als missie bij te dragen aan de verdere digitale versnelling van het Rijk en een digitaal soevereine overheid.