Blockchain: Killer of kans?

Een discussion dinner over innovatie met Blockchain als leidraad. Banking Reviews hoofdredacteur Robert Paling vraagt zich in zijn voorwoord onder meer af of Blockchain een typisch nerd-verhaal is of een serieuze bedreiging voor de huidige bancaire sector? De deelnemers: prof. Paul Iske (Universiteit Maastricht), Lodewijk Bonebakker (ING), Jos Kuiper (KAS Bank), Michiel Kwaaitaal (sabbatical banker), Lex Dekkers (ABN Amro), Jan Hendrik van Dalen (Aegon), Axel van Lamsweerde (AFM) en Mike Gries van mede-organisator SAP.

De discussie vindt plaats op de 14^e etage van het Fletcher Hotel Amsterdam. Tegen het einde van de middag zien we de snelwegen volstromen en de onvermijdelijke files ontstaan. De deelnemers komen druppelsgewijs binnen en er wordt meteen al gepraat over het onderwerp. Disruptieve innovatie eigenlijk, waar Blockchain deel van uitmaakt. Men is enthousiast over het onderwerp, maar er bestaan opvallend veel twijfels. Twijfels over een breed front.  Komt Blockchain er? Denkelijk wel. Maar het moet doorgedrukt worden in een wereld van legacy en verouderde regels. Komt het in de plaats van andere wegen om betaaltransacties en dergelijke te doen of ernaast? En is het real time of niet…?

Inleider Axel van Lamsweerde is bedrijfseconoom en onder meer bezig met de transitie van de AFM naar een data gedreven toezichthouder. AFM volgt de technologische ontwikkelingen nauwlettend. Van Lamsweerde is Hoofd Informatisering geweest, noemt zichzelf geen expert op blockchain gebied maar is zeer geïnteresseerd in business-toepassingen: wat kun je ermee? Hij is hier op persoonlijke titel maar wil de blik van de toezichthouder wel laten doorsijpelen.

‘Blockchain is een vorm van distributed ledger (register, red) accounting, gedeelde transactiebevestiging inclusief clearing, reconciliation en settlement, opgeslagen bij ieder knooppunt in de keten, door synchronisatie gevrijwaard van fouten, intrinsiek betrouwbaar en transparant. Via Blockchain kan men betalen, zakelijke transacties doen, registers bijhouden voor andere transacties zoals huisverkopen, conditional payments doen e.d. Sneller dan banken het nu doen.’

Hier wordt even ingebroken door deelnemers die stellen dat bitcoin bijvoorbeeld wel sneller lijkt, maar hier gaan nog geen grote volumes over. Van Lamsweerde vervolgt dat de mogelijkheid tot real time er ligt en dat het Blockchain traject goedkoper is en minder foutgevoelig. Verder lijkt de veiligheid hoger, maar ook daar is niet iedereen het mee eens. Maar wel met compliance vooraf, dus handelen met vooraf gemaakte afspraken. Dit bespaart accountancy-kosten bijvoorbeeld. ‘Het Blockchain transactieverkeer is niet manipuleerbaar, er is geen notaris nodig en het is dus ook voor veel andere zaken efficiënt. Ik noem social media en registers voor verkiezingen, testamenten en patenten, sleutels, Internet Of Things.’

Voor het bancaire stelsel een killer?

Blockchain lijkt de potentie te hebben om wereldwijd de financiële infrastructuur te veranderen. Voor het bancaire stelsel een killer?’, vraagt Van Lamsweerde zich af. ‘Het zijn disruptieve ontwikkelingen. Kleine opkomende Fintech bedrijven starten er zó mee en dit is weliswaar explosief maar nog niet gereguleerd. Grote ondernemingen als Nasdaq realiseren separate 24/7 platformen voor effectenhandel voor private ondernemingen op basis van Blockchain.’ De grootste bedreiging vindt Van Lamsweerde dat je het laat liggen en het je gaat overkomen. ‘De efficiency winsten zijn enorm. De Spaanse bank Santander berekende een besparing van zelfs 15 tot 20 miljard dollar per jaar per 2022 op de kosten van banken ten opzichte van hun huidige infrastructuur. Voor de toezichthouder wordt het transparanter dus eenvoudiger te controleren. Compliancy upfront. Vooraf goedkeuring van smart contracts.’

Probleem voor de verdere ontwikkeling is de innovatiestroefheid bij banken, de legacy van hun oude infrastructuur. Nieuwe spelers op financiële markten hebben die last niet. ‘Nu zie je dat grote organisaties denken over inkapselen van Blockchain in het huidige businessmodel. Niet doen zou je zeggen, beter nieuw neerzetten. Wel komt het op een moment dat we net een crisis achter de rug hebben. Maar ja, straks doemt de pijnlijke vraag op waar we nog banken voor nodig hebben als alle betaalfuncties, effectenhandel en noem-maar-op digitaal gaan via nieuwe spelers.’

‘Maakt het ook toezichthouders overbodig?’, vraagt Paling. ‘Het is te hopen dat ook het toezichtproces efficiënter wordt’, antwoordt Van Lamsweerde. ‘Men zal meer vooraf kunnen bepalen en goedkeuren met een verminderde noodzaak tot toezicht achteraf.

De deelnemers stellen zich nader voor. Paul Iske, hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht, alsmede eigenaar van een adviespraktijk rond kennis & innovatie en oprichter van het Instituut voor Briljante Mislukkingen, pleit ervoor om van alle platformlegacy af te raken en één grote transactie-omgeving te maken. Hij ziet na crowdfunding veel meer geslaagde disruptieve ontwikkelingen aankomen in de financiële wereld. ‘Conglomeraten van partijen werken daar aan en dat is fascinerend’, zegt hij.

Lodewijk Bonebakker, hoofd ING Customer Experience Center (ICEC) - een innovatie center – bij ING. Hij heeft onder meer 10 jaar in Silicon Valley gewerkt. Hij is van oorsprong astronoom, noemt zichzelf techneut.

Michiel Kwaaitaal was bij ING werkzaam binnen het productmanagement en het digitaliseren van de bank. ‘Mooi werk en na een sabbatical wil ik kijken hoe en waar ik daarmee verder ga.’

Jos Kuiper is Lead Architect bij KAS Bank. ‘De bank volgt Blockchain levendig’, zegt hij. ‘Blockchain technologie heeft de potentie om disruptieve ontwikkelingen in de financiële wereld teweeg te brengen. Maar de nodige aanpassingen in wetgeving zullen een belemmering/beperking veroorzaken voor de financiële wereld om deze technologie in te zetten.’

Jan Hendrik van Dalen is senior marketeer Acquisitie Consument Wonen bij Aegon. Van Dalen was hiervoor werkzaam bij de Innovatie afdeling binnen Aegon. ‘Innovatie is key bij Aegon, denk hierbij onder andere aan initiatieven als Knab. Het dilemma met innovatie binnen grote organisaties is steeds: wat doe je binnen je eigen organisatie en wat ontwikkel je los? Wanneer je kijkt naar de mogelijkheden van Blockchain zal dit ook grote consequenties hebben voor verzekerden en een game changer kunnen zijn. Bij verzekeren gaat het immers ook over een set van afspraken en condities die je met elkaar maakt. Door gebruik te maken van de Blockchain technologie zou je veel gedifferentieerder afspraken met elkaar kunnen maken.’

Lex Dekkers studeert aan de TU Delft en werkt bij het Innovation Center van ABN Amro. Taken: samenwerken met startups en cultuur veranderen binnen de bank naar toekomstkijken. Dekkers begon met Bitcoin, maar zo zegt hij, ‘waardevoller is het protocol erachter, Blockchain. Wat hiermee te doen? Het Center experimenteert ermee en probeert het management te overtuigen van de waarde ervan.’ Dat dit lukt wordt bewezen door de investeringen van ABN Amro en met name Aegon in startbedrijfjes.

Mike Gries van medeorganisator SAP, brenger van de technologie naar de markt, zegt dat de meeste banken ogenschijnlijk nog geen idee hebben van de mogelijkheden van Blockchain, de veiligheid ervan enzovoorts. ‘En zoals we hier nu horen zijn bankmensen er toch mee bezig. Het zou mooi zijn als de banken de technieken gaan gebruiken.’

Is Blockchain wel real time?

Hoofdredacteur Robert Paling stelt bij de start van de discussie dat deze wat hem betreft gaat over de zoektocht naar het echt disruptieve element en niet over just another way.’ Waarop Kwaaitaal stelt dat banken alleen maar wat aan de innovatie hebben als ze er “los” mee aan de slag gaan; door bijvoorbeeld fusies krijg je een opstapeling van legacy. Landen als Turkije lopen voor omdat ze die achterstand niet hebben (de wet van de remmende voorsprong, red.). Het is van het grootste belang dat een nieuw systeem à la Blockchain zorgt dat de transactie snel wordt geautoriseerd, bevestigd en gesettled. Heeft het systeem dit niet in zich dan is het de vraag of het ons echt een stap verder brengt ten opzichte van de huidige situatie, dus dat transacties in de nacht worden geboekt en tot die tijd als reservering zichtbaar zijn voor klanten.’

Van Dalen vraagt zich af of real time een optie is als je de oude systemen moderniseert. Bonebakker zegt dat je op de technologie van de jaren 70, 80, 90 niet verder moet willen bouwen. Kuiper knikt: ‘Maar ook de wetgeving moet veranderen want die is net zo goed verouderd. We zitten in een complex proces dat in het verleden is ontstaan. Partijen betrokken bij de afwikkeling van effectentransacties zijn door de wet voorgeschreven, zorgen voor veel bewegingen van middelen. Blockchain heeft veel potentie. KAS Bank neemt deel aan diverse werkgroepen in de branche en de voorzitter van de Dutch Advisory Committee Securities Industry, DACSI, is een collega. Als Blockchain wordt omarmd, dan zullen partijen als clearing members niet meer nodig zijn.’ Bonebakker: ‘De wetgever kan regels toevoegen maar lijkt niet in staat weg te nemen wat niet meer relevant is.’

Er ontstaat een gesprek over real time. Bonebakker schudt zijn hoofd: ‘Real time payment, is dat nodig? De gemiddelde Nederlander checkt één keer per dag het saldo. Blockchain is niet real time. Mij maakt het overigens niet uit of ik een minuut later mijn geld ontvang. Real time is nanoseconden, daarnaast heb je bijna-real time. Dit is met name een kostenkwestie, want door bijvoorbeeld de snelheid op te voeren van 5 seconden naar 1 seconde vertienvoudigen de kosten. Verder is echt real time technisch niet mogelijk.’ Bonebakker zaagt bovendien een poot onder de veiligheidsstoel vandaan: ‘Het primaire block is niet per definitie veilig, pas het achtste geldt als veilig. Binnen Bitcoin is het nu tien minuten per block.’