EEG 2.0: Hoe Nederland, België en Luxemburg de motor van Europa kunnen worden

Want of we nu kijken naar de Gouden Eeuw, of naar de periode na de Tweede Wereldoorlog: Nederland, België en Luxemburg vormden samen altijd een motor van handel, innovatie en samenwerking. De Benelux was de bakermat van de EEG, waar later de Europese Unie uit voortkwam. Het waren niet de Fransen of Duitsers die dat initiatief namen, maar de Lage Landen zelf.

De kracht van de Lage Landen

De oude Nederlanden waren in de 17e eeuw een wereldmacht. Met de VOC en WIC beheersten ze wereldhandel, scheepvaart, industrie en financiën. Een compact gebied met havens, koopmansgeest en innovatiekracht dat wereldwijd invloed uitoefende.

Na de Tweede Wereldoorlog herhaalden Nederland, België en Luxemburg dat kunstje opnieuw. De Benelux fungeerde als proeftuin voor de Europese Economische Gemeenschap (EEG). De kleine landen gaven de aanzet, waarna Duitsland, Frankrijk en Italië zich aansloten. Het laat zien dat juist compacte, dynamische staten de katalysator kunnen zijn voor grote Europese samenwerking.

Het moeras van Brussel

Sindsdien is de EEG uitgegroeid tot de Europese Unie – een log, technocratisch bouwwerk dat vooral regels produceert. Brussel regeert, maar mist de dynamiek die ooit de motor vormde. Ingenieurs willen vooral bouwen, juristen willen vooral alles stilleggen.

De Benelux lijkt verstrikt in dit Europese moeras. Maar misschien is het tijd voor een Münchhausen-moment: onszelf, net als de baron in het sprookje, aan onze eigen haren uit dat moeras trekken. Niet door nostalgie, maar door visie. Het juridische haarkloven inwisselen voor de oude ingenieurs- en handelsgeest.

EEG 2.0 – Commercie boven technocratie

Stel dat Nederland, België en Luxemburg opnieuw het initiatief nemen. Niet om een nóg groter Brussel op te tuigen, maar om een EEG 2.0 te bouwen:

• niet op regels, structuren en ambtenarij,
• maar gebaseerd op handel, economie en innovatie.

Voorbeelden zijn er te over. Airbus ontstond niet uit Brusselse regelgeving, maar uit samenwerking tussen nationale bedrijven. Galileo, het Europese GPS, kwam voort uit de wens van enkele landen en bedrijven om onafhankelijk te worden van Amerika. Grote Europese projecten zijn nooit begonnen met een voorstel van een Eurocommissaris, maar met initiatief uit landen en ondernemingen. Dit kunnen we met Cloud en AI prima herhalen.

Benelux is een groot Europees land

En de basis is er. Kijk naar de cijfers:

• 30 miljoen inwoners – een populatie vergelijkbaar met de Scandinavische landen (Zweden, Denemarken, Noorwegen en Finland).
• Economische omvang van bijna €1,9 biljoen – goed voor de vierde of vijfde economie van Europa, na Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.
• Digitale koploper – de Benelux behoort samen met Scandinavië tot de meest digitale samenlevingen van Europa.
• Taal en cultuur – met Nederlands en Vlaams delen de landen grotendeels dezelfde taal, wat samenwerking vergemakkelijkt.

Luxemburg voegt daaraan iets bijzonders toe. Het is niet alleen een financieel centrum, maar ook een hub voor ruimtevaart (SES), fintech en digitale infrastructuur. Combineer dat met de havens van Rotterdam en Antwerpen, Schiphol als vierde luchthaven van Europa en AMS-IX als een van de grootste internetknooppunten ter wereld – en de Benelux wordt letterlijk de draaischijf van goederen, kapitaal én data. Nederland profileert zich bovendien als gasrotonde van Noordwest-Europa, met toegang tot mondiale LNG-markten, terwijl TenneT inmiddels een sleutelspeler is in de Europese elektriciteitsvoorziening, met een grensoverschrijdend net dat zich diep Duitsland in uitstrekt. Tel daarbij de kennisclusters in Nederland en Vlaanderen en je hebt de kern van een groot Europees land – compact, wendbaar en volledig geïntegreerd in de wereldeconomie.

De Benelux als digitale en bevolkingskrachtpatser

Met ongeveer 30 miljoen inwoners staat de Benelux als regio na Polen op de 9e plek in Europa, vergelijkbaar met de Scandinavische landen met ongeveer 28 miljoen inwoners. Compact, maar krachtig. Wat het nog indrukwekkender maakt, is dat de Benelux ook behoort tot de hoogst ontwikkelde digitale regio’s van Europa, samen met Scandinavië. Nederland en Luxemburg leiden in digitale infrastructuur, van AMS-IX, een van de grootste internetknooppunten ter wereld, tot geavanceerde e-government- en fintech-initiatieven. Dit unieke samenspel van bevolkingsomvang, economische slagkracht en digitale infrastructuur maakt de Benelux een natuurlijke kandidaat om als motor van nieuw Europees elan te fungeren.

Strategische trans-Atlantische positie

Nederland en België zijn daarnaast strategische NAVO A-klasse landen. Ze spreken goed Engels en onderhouden uitstekende diplomatieke en industriële banden met de Verenigde Staten.

• Nederland: actief in NAVO-operaties, met het F-35-onderhoud in Woensdrecht en een operationeel NAVO-hoofdkwartier in Brunssum.
• België: gastland voor het NAVO-hoofdkwartier in Brussel en met diverse militaire basisstructuren die bijdragen aan gezamenlijke defensiecapaciteit.

Deze combinatie van militaire, industriële en digitale kracht maakt de Benelux tot een belangrijke trans-Atlantische partner, die zowel diplomatiek als economisch en technologisch een sleutelrol speelt binnen Europa en de NAVO.

De nieuwe zijderoutes

In een wereld waarin China, India en de VS hun invloed uitbreiden via nieuwe zijderoutes, moet Europa zich heruitvinden. Grote, logge structuren verliezen aan slagkracht. Wendbare regio’s winnen terrein.

De Benelux kan daarin het verschil maken. Klein in oppervlakte, groot in economische, digitale en strategische kracht. Historisch bewezen als motor van samenwerking. En met een EEG 2.0 kan de Benelux opnieuw de draaischijf worden – dit keer niet alleen van handel en scheepvaart, maar ook van data, innovatie en digitale connectiviteit. Op die manier kan de Benelux het gestrande Europa weer vlot trekken, als motor die nieuw elan en richting brengt.

Conclusie

De geschiedenis laat zien dat de Lage Landen altijd sterker waren samen dan apart. Vandaag de dag is dat niet anders. Met 30 miljoen inwoners, een economie van bijna €2 biljoen, een digitale infrastructuur van wereldklasse en een strategische NAVO-positie vormt de Benelux feitelijk al een groot Europees land.

De uitdaging is om dat potentieel om te zetten in actie. Geen nieuwe Brusselse bureaucratie, maar een EEG 2.0: compact, dynamisch en commercieel gedreven. Zoals De Wever zei: het uiteenvallen van de Nederlanden was een ramp. Maar misschien ligt in hun hereniging – in een nieuwe vorm – juist de sleutel tot de toekomst.

Door: Hans Timmerman (foto)