Cloud: hardware en software van een ander

We veronachtzaamden twee essentiële vragen:

• Van wie is onze data? Wie heeft toegang? Wie kan meekijken? Hoe garanderen we blijvende toegang en eigenaarschap? Is je data als olie die moet stromen (een utility zoals stroom en water) of een asset, die je als goud het liefst in een veilige kluis bewaart?
• Waar staat onze data en onder welke wet valt die? En wie – naast onze leverancier – heeft macht over onze continuïteit? Wat is ons beschikbaarheidsrisico? Hoe snel kunnen we uitwijken bij gevaar of gijzeling? Onder welke voorwaarden kan ik altijd bij mijn data?

Deze vragen raken aan het thema digitale soevereiniteit. Elke vorm van uitbesteding creëert gemak, maar ook afhankelijkheid. En die afhankelijkheid blijkt nu toch groter dan gewenst. Teruggaan is lastig, kostbaar en vereist opnieuw deskundigheid — iets wat we juist hebben afgestoten. Bovendien is die deskundigheid ook in de markt zeldzaam geworden. Er zijn nog maar weinig ervaren informatiearchitecten, -ingenieurs en systeembeheerders die de fundamenten en afwegingen vòòr de cloud nog écht kennen.

De Slinger Beweegt Terug

Zoals elke technologische golfbeweging heeft ook cloudgebruik zijn overshoot. In het begin is er euforie, dan komt de correctie, gevolgd door een nieuwe balans. We bevinden ons nu in die correctiefase. Organisaties vragen zich af: wat moeten we weer zelf doen? Maar door jaren van gemak is veel kennis verdwenen. Digitale voorzieningen zijn verworden tot nutsvoorzieningen, zonder dat men begrijpt hoe de infrastructuur erachter werkt.

Deskundigheid terughalen is essentieel om niet permanent gevangen te blijven in afhankelijkheid. Waar zijn nog deskundigen die ons kunnen begeleiden naar lokale datacenters, eigen infrastructuur, soevereine opslag en archivering: het zijn geen retro-ideeën, maar noodzakelijke correcties op de doorgeschoten uitbestedingsgolf. En bestuurders? Die zoeken ook naar manieren om zich te laten bijstaan, bijspijkeren en ondersteunen. Digitale strategie vergt meer dan toekomstig inzicht. Maar ook bewustzijn en kennis van het verleden en waar kennelijk een verkeerde afslag werd genomen. Inzicht in de toekomst kan alleen maar goed met kennis van het verleden.

Gevangen in een Digitale Dwangbuis

Een dwangbuis wordt niet in één keer gesloten, maar bestaat uit vele riemen die geleidelijk worden aangesnoerd. Soms losjes en ongemerkt. Langlopende contracten, gesloten uit gemak, worden langzaam beperkend. Riem voor riem, op steeds een ander vlak, tot volledige bewegingsloosheid. Je kunt pas weer bewegen als alle riemen wat losser zitten — maar die riemen verschillen in looptijd, context en afhankelijkheid. Eén riem losser maken heeft weinig zin als de rest nog strak zit.

Wie zich wil bevrijden, moet dus parallel investeren in alternatieven. Data terughalen. Infrastructuur herbouwen. Continuïteit verzekeren. Deskundigheid opnieuw opbouwen. Veel organisaties weten het antwoord op die vragen niet meer. En aan de bestuurstafel blijft het vaak al helemaal stil. Het ‘tenzij’ in de strategie van ‘cloud, tenzij’ blijkt toch meer risk en compliance in te houden dan gedacht. Vergissen kan, mits je het snel kunt herstellen. En dat blijkt lastiger dan ooit.

De Digitale Houdini

Harry Houdini stond bekend om zijn ontsnappingen — met voorbereiding, kennis van zijn beperking en het geduld om systematisch riem voor riem los te werken. Hoe word je als organisatie een digitale Houdini?

Hoe ontsnap je uit de wurggreep van cloudcontracten, vendor lock-in en kennisverlies? Wie heeft dat vakmanschap nog in huis? Het vereist intelligentie, technisch inzicht en strategisch leiderschap. En daar wringt het vaak. Digitale kennis wordt nog te vaak weggezet als iets voor nerds, techneuten of ingehuurde whizzkids. Maar juist die onderschatting maakte het mogelijk om ons zo eenvoudig te laten vastbinden.

Zie mijn blog ‘AI – De Nieuwe Olie van een Nieuwe Wereldorde’ waarin ik uiteenzet hoe digitale afhankelijkheid ook steeds meer een geopolitiek vraagstuk wordt. De wereld verandert razendsnel. AI creëert nieuwe economische en technologische machtsstructuren. Wie die niet begrijpt, loopt het risico van irrelevantie.

De Nederlandse Digitaliseringsstrategie: Richting Autonomie

De Nederlandse overheid, evenals Europa, heeft inmiddels ingezien dat we te afhankelijk zijn geworden van buitenlandse cloudleveranciers. De roep om digitale autonomie klinkt steeds luider. Lokale datacenters, eigen infrastructuur, soevereine opslag en archivering: het zijn geen retro-ideeën, maar noodzakelijke correcties op de doorgeschoten uitbestedingsgolf.

In de blog ‘Cloud, data en service, de digitale wereld als systeem’ besprak ik dat de basis van Europese en nationale soevereiniteit alleen gerealiseerd kan worden op eigen (harde) infrastructuur en daar aangekoppelde platformen en technologie (AI, drones, cloud).

Opnieuw investeren in eigen infrastructuur, via co-locatie of regionale platforms, is geen stap terug maar een stap vooruit. Denk aan de digitale zijderoutes die knooppunten nodig hebben met eigen regie, zie de blog ‘Digitale Zijderoutes’. De cloud als distributiestructuur is niet het probleem, wel het eigenaarschap, de locatie en het toezicht. In een digitale wereld hebben we opnieuw een balans nodig tussen gemak en gezag — tussen afnemen als dienst en organiseren als eigenaar.

Slot: Tijd voor een Digitale Wederopbouw

De slinger beweegt terug. Niet uit angst, maar met visie. Niet met paniek, maar met strategisch herstel. De nieuwe digitale Houdini’s zijn geen illusionisten, maar vakmensen: architecten, juristen, datamensen, inkopers en bestuurders met digitaal verstand.

Wie de riemen van de digitale dwangbuis losser wil maken, moet eerst begrijpen hoe ze zijn vastgemaakt. En dan: stap voor stap, stukje voor stukje, opnieuw zelf de regie nemen. Voor onze autonomie, onze economie — en ons zelfstandig digitale voortbestaan.