Douwe Atsma, LUMC: ‘Samenwerking nodig voor toekomstbestendige zorg’

In zijn werk als cardioloog bij het LUMC richt Douwe Atsma zich op interventiecardiologie, celtherapie, cardiogenetica én e-health. Atsma is verder hoogleraar Cardiologie in het LUMC, hoogleraar eHealth aan de TU Delft, CMIO digitale zorgtoepassingen en eHealth LUMC, bestuurslid van het National eHealth Living Lab (NeLL) en bestuurslid van Vereniging Arts en Leefstijl.

In een aantal van die rollen merkte hij voortdurend hoe de zorg steeds meer onder druk staat. Tegenover vergrijzing staat een groeiend tekort aan zorgprofessionals. Een toename van oudere mensen met meerdere aandoeningen leidt tot sterke kostenstijgingen. 

Digitale oplossingen – e-health – vormen niet dé oplossing voor al deze uitdagingen, weet Atsma. Maar zij kunnen wel een bijdrage leveren. Dit wordt benadrukt in het in 2022 door een reeks zorgpartijen gesloten Integraal Zorgakkoord (IZA) staat: meer preventie van zorg, de juiste zorg op de juiste plek. Het liefst thuis of daar in de buurt, alleen in het ziekenhuis of de VVT-instelling als het thuis niet (meer) gaat.

Douwe Atsma: "Digitale oplossingen kunnen uitdagingen in de zorg helpen aanpakken."

Zorg op afstand

Al 10 jaar geleden begon Atsma met collega’s daarom na te denken over hoe zorg op afstand te bieden, waarbij patiënten zelf thuis metingen kunnen doen en deze vitale waarden (zoals bloeddruk en hartslag) kunnen doorsturen naar het ziekenhuis. ‘The Box’ was het resultaat. Letterlijk een doos met medische apparatuur voor zelfmetingen, gekoppeld aan een app om waarden door te geven aan begeleidende zorgprofessionals. Het belangrijkste element van de Box zie je echter niet: het onderliggende, lijn-overstijgende zorgpad compleet met regionale inbedding bij alle relevante (zorg)partijen, wetenschappelijk geëvalueerd.

The Box is sindsdien een aantal malen uitgebreid, tijdens de Covid-19 pandemie ook voor coronapatiënten die thuis begeleid konden worden. Hierbij werkte het LUMC mede samen met het NeLL. Dat toetst of e-health oplossingen echt voorzien in een behoefte, en niet bovenop, maar in plaats van bestaande zorg komen.

Samenwerking zoeken

Maar, merkte Atsma, je kunt niet alles zelf ontwikkelen. Reden voor het LUMC om de samenwerking te zoeken met Ancora. “We hebben de afgelopen tien jaar zaken ontwikkeld en getest, we hebben erover gepubliceerd. Dat heeft ook geleid tot belangstelling van buiten het LUMC. Mooi, maar dat betekent dat we niet alleen goed moeten nadenken over de inmiddels goed geregelde front-end van The Box – de app, de middelen voor zelfmonitoring, de onderliggende zorgpaden – maar ook de back-end.”

Een voorbeeld is het verzorgen van een goede aansluiting tussen The Box en de informatiesystemen van zorgaanbieders. De database, de dashboarding, de EPD’s van andere geïnteresseerde partijen. “We realiseerden ons dat voor de back-end, waar alle data samen komen, een schaalbare oplossing nodig is. Daarvoor hebben we Ancora gevraagd een webbased platform te maken.”

Daarnaast heeft Ancora een digitaal coaching-platform, dat onder meer werkt met het beïnvloeden van microgewoonten. Op een aantal vlakken kan dit platform mensen digitaal ondersteunen in het bereiken en behouden van een gezondere leefstijl. Atsma: “Dat vinden wij ook interessant. Er zijn in Nederland 10 miljoen mensen met een chronische aandoening, waarvan 40 procent onder de 40 jaar. Om ervoor te zorgen dat deze aandoeningen niet in aantal en omvang verergeren, is preventie een must. Nu kunnen we zelf nog wel twee jaar werken aan een leefstijlplatform, maar Ancora heeft er al een. Dan kun je beter goed samenwerken dan zelf ontwikkelen.”

'Je kunt soms beter goed samenwerken dan zelf ontwikkelen'

Ten derde, stelt Atsma is Ancora internationaal gericht. En e-health moet je opschalen om het betaalbaar te houden. “We hebben om deze opschaling te faciliteren een internationaal consortium opgericht met in totaal 57 partijen, onder de naam Edison RPM (remote patient management, red.). We willen e-health in Nederland tot een soort nuts-voorziening maken. Standaardisatie is daarin het sleutelwoord. Op kleinere schaal kunnen we die standaardisatie en opschaling realiseren met Ancora. Internationaal willen kijken in hoeverre we hiervoor kunnen leunen op partijen als Ancora, maar ook de internationale tak van het NeLL, het WeLL – waar het LUMC ook intensief bij betrokken is.”

Sterk in pilots

Nederland is sterk in pilots, maar opschalen lukt een stuk minder. Deels heeft dat ook te maken met een gebrek aan overzicht van innovaties. Edison RPM wil in ieder geval voorkomen dat zij het wiel opnieuw uitvinden. Minder pilots maar meer opschalen dus.

“Binnen Edison RPM werken we met partijen als Ancora, maar ook koepelorganisaties zoals STZ, NVZ en NFU uit de zorg, HBO-MBO uit het onderwijs, technologie partners en verzekeraars. Zo willen we tot een gezamenlijk optrekken komen en dat wiel heruitvinden voorkomen. Alle betrokken partijen zien dat er geen goed alternatief is om tot een brede aanpak van virtual care te komen, inclusief preventie om de noodzaak van care juist te voorkomen.

Not invented here

Elke zorginstelling heeft echter in meer of mindere mate last van ‘not invented here’. Dat is een aardige drempel om weg te werken. Atsma blijft dan ook via platforms zoals NeLL en Edison hameren op het belang van ‘goed lenen’ in plaats van ‘allemaal zelf uitvinden’. Een ‘positief’ punt is dat iedereen in de zorg het water wel aan de lippen staat.

“Steeds meer zorginstellingen beseffen – net als het LUMC – hoe moeilijk het is om voorbij de eerste pilots te komen. Het ontwikkelen van The Box kostte al veel ontwikkelgeld. Naarmate steeds meer partijen begrijpen wat er allemaal bij komt kijken – in geld en tijd – om een echt virtual care-platform te ontwikkelen, beseffen ze dat het beter kan zijn om van elkaar te leren en lenen.”

The Box is beschikbaar voor een groeiend aantal chronische aandoeningen.

Via het NeLL als onafhankelijke non-profitorganisatie zijn hier volgens Atsma ook al slagen gemaakt. “En we merken onder collega-UMC’s steeds meer animo voor ‘proudly copied by…’ Bottom line is dat iedereen iets heeft toe te voegen. Dat betekent wel dat we echt af moeten stappen van het idee dat zorgaanbieders concurrenten van elkaar zijn. Dat is toch een van de nare bijwerkingen geweest van marktwerking in de zorg. Nu zien steeds meer partijen dat dit te groot is om het alleen op te pakken, zelfs voor grotere partijen zoals UMC’s.”

Vertrouwen kweken

Het LUMC en Ancora willen ook onderzoeksinitiatieven opzetten op gebieden zoals AI, machine learning en data-analyse – apart en binnen Edison RPM. Die initiatieven vormen volgens Atsma integraal onderdeel van de samenwerking. “Het is niet alleen een commerciële overeenkomst, er zit een duidelijke ontwikkel- en evaluatieagenda bij. We willen de impact onderzoeken van wat we samen ontwikkelen, wat er goed is en wat er beter kan. Daar zullen we ook over publiceren. Over de goede zaken én de negatieve zaken. Zo wordt het veld groter en kweek je meer vertrouwen. Dat moet je ook als commerciële partij willen.”

Atsma vindt dat de samenwerking binnen Edison RPM ook goed past binnen het eerdergenoemde IZA (Integraal Zorg Akkoord). Dit is in 2022 gesloten tussen vrijwel alle koepel- en brancheorganisaties in de zorg, onder regie van VWS. Zaken zoals digitalisering, preventie, zorg op afstand en samenwerking in zorginnovatie die in het akkoord staan, vormen een basis voor het Edison RPM-programma. “Het zegt vooral dat steeds meer zorgpartijen op één lijn zitten. Niet meer alles in het ziekenhuis doen, maar zoveel mogelijk thuis of dichtbij huis. Samenwerken met huisartsen – niet hen overvoeren – met fysiotherapeuten, met revalidatie-instellingen.”

In dit kader is een van Atsma’s Phd-studenten bezig met de ontwikkeling van een Family Box. “We zijn eraan gewend om ons vooral op iemand met een ziekte of aandoening te richten. Maar daar zit ook nog meestal een partner naast, er zijn kinderen. Wij proberen meer ook meer familie en mantelzorgers mee te nemen in zorg en preventie. En die gedachte zie je ook steeds meer postvatten: wij kunnen het niet alleen, maar een patiënt ook niet. We moeten het allemaal samen doen.”